Λοιμώδης μονοπυρήνωση

Η λοιμώδης μονοπυρήνωση είναι μια λοίμωξη που προκαλείται από τον ιό Epstein-Barr (EBV). Στα 20% των ασθενών μπορεί να είναι υπεύθυνος ο κυτταρομεγαλοϊός (CMV). Η ασθένεια είναι επίσης γνωστή ως νόσος του φιλιού η νόσος των ερωτευμένων διότι η μετάδοση πραγματοποιείται μέσω του σάλιου από τα φιλιά ή με τη σεξουαλική επαφή.

Ο ιός Epstein-Barr πρωτοανακαλύφθηκε το 1964 και ανήκει στην ομάδα των ιών του έρπητα και ανευρίσκεται όλο τον κόσμο. 90-95% των ανθρώπων πάνω από τα 25 φέρουν αντισώματα ενάντια στον ιό ως ένδειξη ότι είχαν επαφή με τον ιό. Αρα η αδενοπάθεια αυτή είναι μια κοινή λοίμωξη, με μόνο ένα μικρό ποσοστό των ατόμων που έχουν μολυνθεί - ανάλογα με την ηλικία –να  αναπτύσσει συμπτώματα.

Τρόποι μετάδοσης

Οι περισσότερες μολύνσεις μεταδίδονται με τη στενή επαφή μεταξύ ασυμπτωματικών φορέων του ιού με ευπαθή άτομα. Η μετάδοση του ιού γίνεται κυρίως με τα σταγονίδια, με το σάλιο, με μολυσμένες  εκκρίσεις των γεννητικών οργάνων, και στο πλαίσιο των μεταμοσχεύσεων ή κυττάρων του αίματος όπουείναι δυνατή, αλλά σπάνια.

Ο χρόνος επώασης είναι περίπου πέντε ως επτά βδομάδες. Ο ακριβής καθορισμός του χρόνου δεν είναι δυνατός, επειδή για διάφορους λόγους είναι συχνά δύσκολο να προσδιοριστεί η έναρξη της αρχικής μόλυνσης.Πρώτον, μπορεί να υπάρχουν πολλαπλές επαφές με μολυσμένα άτομα, δεύτερον, η έναρξη της νόσου είναι συχνά άγνωστη και τρίτον, οι περισσότεροι άνθρωποι που έχουν μολυνθεί δεν αναπτύσσουν κανένα σύμπτωμα.

Συμπτώματα

Στην παιδική ηλικία η λοίμωξη είναι κλινικά σιωπηλή για περισσότερο από το 90% των παιδιών, δηλαδή, τα παιδιά που έχουν πληγεί δεν παρουσιάζουν συμπτώματα της νόσου, αλλά παράγουν αντισώματα μόνον ως ένδειξη μιας ανοσολογικής απόκρισης στο αντίστοιχο ιό.

Σε εφήβους και νεαρούς ενήλικες, η μόλυνση με τον ιό Epstein-Barr είναι κλινικά σιωπηλή στο 50% των περιπτώσεων, και το άλλο μισό των ασθενών παρουσιάζει την εικόνα της λοιμώδους μονοπυρήνωσης. Το ποσοστό των συμπτωματικών λοιμώξεων με τον ιό CMV εξαρτάται επίσης από την ηλικία και είναι συγκρίσιμο με τη μόλυνση με EBV. Ωστόσο, τα παιδιά με συμπτωματική λοίμωξη CMV έχουν πιο συχνά λεμφαδενοπάθεια από ότι οι συμπτωματικοί ενήλικες. Οι ηλικιωμένοι ασθενείς από την άλλη σπάνια παρουσιάζουν συμπτώματα.

Η λοιμώδης μονοπυρήνωση συνοδεύεται συνήθως από τρία χαρακτηριστικά συμπτώματα:

§  Πονόλαιμος

Ο πονόλαιμος μπορεί να είναι αρκετά έντονος, επίσης οι αμυγδαλές είναι συχνά πρησμένες και με λευκό επίχρισμα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η λοιμώδης μονοπυρήνωση σε αυτό το στάδιο της νόσου συγχέεται με μια πυώδη αμυγδαλίτιδα (στρεπτοκοκκική φαρυγγίτιδα), επειδή τα συμπτώματα είναι παρόμοια. Γι’αυτό η πυώδης φαρυγγοαμυγδαλίτιδα αποτελεί την κύρια διαφορική διάγνωση της λοιμώδους μονοπυρήνωσης.

§  Πυρετός

Ο πυρετός αναφέρεται στο  90% των περιπτώσεων και διαρκεί 10-14 ημέρες στη λοιμώδη μονοπυρήνωση,μια περίοδος σχετικά μεγάλη.

§  Διόγκωση των λεμφαδένων

Οι τραχηλικοί λεμφαδένες διογκώνονται σε ασθενείς με λοιμώδη μονοπυρήνωση στο 80-90% των περιπτώσεων, ως επί το πλείστον και από τις δύο πλευρές ώς επίσης και οι λεμφαδένες στην περιοχή του σβέρκου. Η διόγκωση μπορεί να είναι μεγάλη και επώδυνη. Σπανιότερα, διογκώνονται και οι μασχαλιαίοι καθώς και οι βουβωνικοί λεμφαδένες.

Εκτός από αυτά τα τρία κύρια συμπτώματα εμφανίζονται συχνά μια έντονη δυσφορία, πονοκέφαλος, μυαλγίες και πόνος στις αρθρώσεις, ναυτία και σπάνια βήχας και μερικές φορές οξύ κοιλιακό άλγος και διάρροια. Ορισμένοι ασθενείς παρουσιάζουν κατά τις πρώτες ημέρες της ασθένειας, εξάνθημα στο σώμα, που μοιάζει με της ερυθράς αλλά όχι πολύέντονο. Ο στοματικός βλεννογόνος και η γλώσσα των ασθενών μπορεί επίσης να παρουσιάσουν ερυθρότητα.

Ως μέρος της νόσου εμφανίζεται στο 50-60% των ασθενών σπληνομεγαλία, η οποία είναι πιο έντονη στην αρχή της δεύτερης εβδομάδας της ασθένειας και στη συνέχεια υποχωρεί μέσα σε επτά έως δέκα μέρες.

Σε μερικές περιπτώσεις, μπορεί να παρατηρηθεί και ηπατομεγαλία και τα ένζυμα του συκωτιού (γνωστά ως τρανσαμινάσες) των προσβεβλημένων ασθενών μπορεί να είναι σημαντικά αυξημένα για αρκετές εβδομάδες. Όσο αφορά χρόνια ηπατική βλάβη μετά από λοίμωξη με EBV ή CMV, δεν υπάρχουν αξιόπιστες αναφορές, που να το συνδέουν.

Τα οξέα συμπτώματα της λοιμώδους μονοπυρήνωσης,συνήθως εξαφανίζονται μέσα σε δύο έως τρεις βδομάδες, αλλά πολλοί ασθενείς νιώθουν εύκολα κόπωση,εξάντληση και μυαλγίες για εβδομάδες ή μήνες μετά, με μόνο μια ελαφρά σωματική και ψυχική εξάντληση. Ο ιός Epstein-Barr παραμένει μετά τη μόλυνση στο σώμα - όπως όλους τους ιούς του έρπητα - και μπορεί να επανενεργοποιηθεί υπό ανοσοκαταστολή, προκαλώντας περισσότερο ή λιγότερο σοβαρές ασθένειες.

Τι επιπλοκές μπορούν να συμβούν;

Οι επικίνδυνες επιπλοκές της νόσου, αφορούν την φλεγμονή διαφόρων οργάνων. Παραδείγματα είναι, μια φλεγμονή του καρδιακού μυός (μυοκαρδίτιδα), φλεγμονή των νεφρών (νεφρίτιδα) ή πνευμονία.

Μερικές φορές οι ασθενείς παρουσιάζουν στην οξεία φάση της νόσου, επίσης την εικόνα της ηπατίτιδας (φλεγμονή του ήπατος), η οποία είναι όμως σπάνια (σε λιγότερο από 5% των περιπτώσεων) με εμφάνιση ίκτερου.

Σε σπάνιες περιπτώσεις, μια ακραία διόγκωση του σπλήνα οδηγεί σε ρήξη σπληνός (σκάσιμο της σπλήνας). Αυτό αποτελεί την απόλυτη έκτακτη κατάσταση, καθώς μπορεί να οδηγήσει σε εσωτερική αιμορραγία μέχρι θανάτου. Για το λόγο αυτό, οι ασθενείς με σπληνομεγαλία, πρέπει να παρακολουθούνται κλινικά, λίγες εβδομάδες μετά την μόλυνση.

Σε ασθενείς με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα  (ασθενείς που λαμβάνουν ανοσοκατασταλτική θεραπεία, ασθενείς με λοίμωξη HIV,η χημειοθεραπεία) μπορούν να παρουσιάσουν επιπλοκές όπως μηνιγγίτιδα ή νευρίτιδες, οι  οποίες στη συνέχεια έχουν κακή πρόγνωση.

Διάγνωση

Η διάγνωση γίνεται με βάση την κλινική εικόνα η/και την ανίχνευση αντισωμάτων του ιού, η ακόμα τον ίδιο τον ένοχο ιό στο αίμα η και στα ούρα.

Θεραπεία

Μια ειδική αντι-ιική θεραπεία κατά του ιού Epstein-Barr δεν είναι απαραίτητη. Η λοίμωξη αντιμετωπίζεται με συμπτωματική αγωγή. Αυτή περιλαμβάνει τη παρακολούθηση,αντιπυρετικά και  αντιβηχικά φάρμακα.

Η παρακολούθηση με εξετάσεις γενικής αίματος και των ηπατικών ενζύμων, η με τυχόν υπερηχογραφήματα του συκωτιού και του σπλήνα, μπορεί να είναι απαραίτητη σε κάποιους μόνο ασθενείς.

Μπορούμε να αποτρέψουμε την ασθένεια;

Καθώς η νόσος σε πολλούς ανθρώπους διάγει χωρίς συμπτώματα, δεν είναι πάντοτε δυνατόν να προστατευτούμε από τη μετάδοση της λοίμωξης. Επίσης οι φυσιολογικές διαπροσωπικές επαφές, δεν είναι παράγοντας κινδύνου για την μετάδοση της νόσου.

Ο εμβολιασμός κατά της λοιμώδους μονοπυρήνωσης βρίσκεται σήμερα στο στάδιο των κλινικών δοκιμών.

Ποια είναι η πρόγνωση;

Η πρόγνωση της νόσου είναι γενικά καλή. Οι προσβεβλημένοι ασθενείς αποθεραπεύονται πλήρως, αν και μπορεί να χρειαστεί μεγάλος χρόνος αποκατάστασης.

Ass Prof Dr med Νίκος Μακρίδης  MD,PhD

Ειδικός Παιδίατρος

Διδάκτωρ πανεπιστημίου Βιέννης-Αυστρίας
Επίκουρος Καθηγητής Παιδιατρικής,Παιδιατρικής αιματολογίας,Παιδιατρικής ογκολογίας St. George’s University of London Medical School, Πανεπιστήμιο Λευκωσίας

http://drmakrides.blogspot.com.cy

drmakrides@cablenet.com.cy